Sống mà không có kế hoạch tài chính dài hạn
Tôi từng là một nhân viên văn phòng, lương không quá cao nhưng cũng đủ sống. Mỗi tháng lĩnh lương về, tôi tự thưởng cho mình những bộ đồ mới, những bữa ăn ngoài sang chảnh, những chuyến du lịch tự phát không cần đắn đo. Tôi tự nhủ: “Còn trẻ mà, sống hết mình đi.”
Chuyện tiết kiệm hay lập kế hoạch tài chính dài hạn với tôi lúc đó nghe thật xa vời. Tôi không hề nghĩ tới chuyện nghỉ hưu sẽ như thế nào, sẽ cần bao nhiêu tiền, sẽ sống bằng gì khi không còn sức khỏe để làm việc. Và thế là thời gian cứ thế trôi, tôi sống trong sự "an toàn giả tạo" của hiện tại mà không chuẩn bị gì cho tương lai.
Cho đến một ngày, tôi nhận ra mình đã 60 tuổi, không có sổ tiết kiệm đáng kể, không nhà cho thuê, không bảo hiểm lương hưu – không gì cả, ngoài vài triệu đồng hưu trí xã hội không đủ để trả tiền điện nước.
Không có quỹ khẩn cấp – một cú ngã quá đau
Tôi từng nghĩ: “Tôi khỏe mạnh mà, cần gì đến quỹ dự phòng.” Nhưng đời sống không bao giờ đoán trước được. Năm tôi 55 tuổi, trong một lần đi chợ về, tôi trượt chân ngã, phải nằm viện suốt 2 tháng. Toàn bộ chi phí điều trị đều do gia đình gánh vác vì tôi không có bảo hiểm y tế và càng không có tiền để tự lo.
Sau đợt đó, số tiền ít ỏi mà tôi tích góp được gần như bay sạch. Con cái cũng vất vả, chẳng thể hỗ trợ mãi. Tôi hiểu ra, không ai có thể mãi “chống lưng” cho mình – và chính mình mới là người phải tạo chiếc ô che chắn cho bản thân trước những cơn mưa bất ngờ.
Nếu tôi có một khoản quỹ khẩn cấp bằng 3–6 tháng chi phí sinh hoạt, có lẽ tôi đã không rơi vào cảnh bối rối, tủi thân và bất lực đến thế.
Chỉ tiết kiệm mà không đầu tư – cơ hội vụt qua tay
Gửi tiết kiệm ngân hàng là hình thức duy nhất mà tôi từng biết đến. Nhưng suốt hơn 20 năm, tôi chưa bao giờ tìm hiểu các kênh đầu tư khác như chứng khoán, bảo hiểm đầu tư, bất động sản nhỏ, hay thậm chí là vàng.
Trong khi đó, những người bạn đồng nghiệp cũ của tôi – người thì mua được miếng đất nhỏ ven đô từ cách đây 15 năm, giờ giá tăng gấp 10 lần; người thì đầu tư đều đặn vào quỹ mở và có thu nhập thụ động ổn định mỗi tháng. Còn tôi, vẫn tay trắng.
Tôi từng sợ rủi ro, nhưng lại không thấy được rủi ro lớn hơn nằm ở chính sự "an toàn" thụ động ấy. Tiết kiệm không thể giúp tiền sinh sôi nếu không đi kèm chiến lược đầu tư đúng đắn và học hỏi không ngừng.
Giúp đỡ quá nhiều mà quên giữ cho mình
Tôi luôn nghĩ, đã là mẹ, là chị thì phải có trách nhiệm giúp đỡ người thân. Khi con cần tiền mua xe máy, tôi đưa. Khi em gái kẹt vốn làm ăn, tôi vay mượn hộ. Khi cháu xin đứng tên mua trả góp điện thoại, tôi không nỡ từ chối.
Ban đầu, tôi tin rằng tình thân sẽ không để mình thiệt. Nhưng thực tế không hề như tôi mơ tưởng. Nhiều khoản vay không bao giờ được trả lại. Có người còn tránh mặt, khiến tôi vừa buồn vừa tổn thương. Đến khi tôi cần sự giúp đỡ thì chẳng ai đủ khả năng, hoặc có khi cũng chẳng muốn.
Tôi không trách ai. Lỗi là ở tôi – vì không biết đặt giới hạn. Tôi giúp người khác quá nhiều mà quên mất rằng chính mình cũng cần được bảo vệ. Nếu có thể quay lại, tôi sẽ học cách nói “không”, học cách cân đối giữa yêu thương và lý trí.
Bài học đắt giá – càng sớm hiểu, càng sớm an yên
Giờ đây, ở tuổi 60, tôi làm nhân viên bán hàng cho một siêu thị nhỏ, mỗi ngày đứng gần 10 tiếng. Không phải vì đam mê, mà vì không có sự lựa chọn. Nhưng tôi không than trách. Tôi viết ra những dòng này để gửi đến bạn – người đang ở độ tuổi 30, 40 – rằng bạn vẫn còn thời gian.
Hãy lập kế hoạch tài chính từ bây giờ. Hãy học cách đầu tư, dù chỉ với số tiền nhỏ. Hãy xây dựng quỹ khẩn cấp, mua bảo hiểm y tế. Và hãy biết giữ lại cho mình một phần – để khi cuộc đời có những khúc quanh bất ngờ, bạn không bị đẩy ngược lại vạch xuất phát như tôi.
Tuổi già là điều chắc chắn sẽ đến. Nhưng sống một tuổi già bình an hay không – lại là điều bạn có thể quyết định ngay từ hôm nay.
