Nước mắm có “hạn dùng” hay không?
Trong suy nghĩ của nhiều người, nước mắm là thứ “để hoài không hỏng”, càng lâu càng đậm đà. Nhưng thực tế thì không đơn giản như vậy. Nước mắm – dù là truyền thống hay công nghiệp – đều có hạn sử dụng nhất định, chỉ là không phải ai cũng để ý.
Với nước mắm công nghiệp – loại được sản xuất hàng loạt, có pha thêm nước, muối loãng, chất điều vị hoặc hương liệu – hạn sử dụng thường nằm trong khoảng 12 đến 18 tháng tính từ ngày sản xuất. Những chai nước mắm này có độ đạm thấp và dễ bị biến đổi hơn nếu tiếp xúc với ánh nắng hay nhiệt độ cao.
Trong khi đó, nước mắm truyền thống – loại được ủ từ cá cơm và muối biển, không chất bảo quản, không pha loãng – có thể giữ được lâu hơn, dao động khoảng 24 tháng nếu bảo quản tốt. Tuy nhiên, lâu không có nghĩa là mãi mãi. Sau một thời gian, màu sắc và hương vị sẽ dần thay đổi, chưa kể đến nguy cơ nhiễm khuẩn nếu để nơi ẩm thấp hoặc không đậy kín nắp.
Nước mắm “hỏng” trông như thế nào?
Khác với các thực phẩm thông thường, nước mắm không bốc mùi chua hay nổi váng dễ nhận biết khi hỏng. Nhưng nếu tinh ý, bạn hoàn toàn có thể phát hiện ra “điểm bất thường” trong chai nước mắm đã để quá lâu.
Đầu tiên là màu sắc. Nước mắm truyền thống thường có màu cánh gián trong và óng ánh. Nhưng nếu bạn thấy nó chuyển sang màu đen đục, có cặn lắng hoặc vẩn đục như nước chè để lâu, thì có thể đó là dấu hiệu của sự oxy hóa.
Tiếp đến là mùi. Nước mắm nguyên chất thường có mùi nồng, đậm đặc và dậy hương cá đặc trưng. Nhưng nếu mùi trở nên chua gắt, hoặc có mùi hôi hắc như hóa chất, thì tốt nhất bạn nên cân nhắc đổ bỏ.
Còn một dấu hiệu nữa ít ai để ý: nắp chai bị phồng lên hoặc có váng nổi khi lắc mạnh. Đây là dấu hiệu cho thấy quá trình lên men có thể vẫn đang tiếp diễn, khiến khí tích tụ bên trong. Trong một số trường hợp, điều này có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.
Để nước mắm không biến chất theo thời gian
Nếu bảo quản đúng cách, nước mắm hoàn toàn có thể giữ được hương vị gần như nguyên vẹn suốt cả năm trời. Nhưng chỉ cần vài sai sót nhỏ, chai nước mắm sẽ dễ bị biến chất dù hạn sử dụng vẫn còn.
Tránh đặt nước mắm gần bếp hoặc nơi có ánh nắng chiếu trực tiếp. Nhiệt độ cao sẽ làm nước mắm đổi màu nhanh chóng, thậm chí phát sinh các phản ứng hóa học không mong muốn. Tủ lạnh cũng không phải là nơi lý tưởng để bảo quản nước mắm, vì nhiệt độ lạnh có thể khiến muối kết tinh lại, làm thay đổi hương vị ban đầu.
Điều quan trọng nhất là luôn đậy kín nắp sau mỗi lần sử dụng. Một chiếc nắp bị vênh hoặc đóng không chặt có thể khiến không khí và vi khuẩn xâm nhập, tạo điều kiện cho nước mắm lên men tiếp, gây thay đổi mùi và màu sắc.
Nước mắm để lâu có độc không?
Nhiều người vẫn cho rằng, vì nước mắm mặn nên không thể “sinh độc”. Tuy nhiên, quan niệm này không hoàn toàn đúng. Trong một số trường hợp, nước mắm bị biến chất – nhất là khi chứa phụ gia hoặc không đảm bảo vệ sinh trong quá trình sản xuất – có thể phát sinh những hợp chất không tốt cho sức khỏe nếu sử dụng lâu dài.
Một số nghiên cứu từng chỉ ra rằng, nước mắm để lâu trong điều kiện không đảm bảo có thể tạo ra các hợp chất amin không tốt cho gan và hệ tiêu hóa. Điều này càng đáng lo nếu bạn đang sử dụng các loại nước mắm trôi nổi, không rõ nguồn gốc xuất xứ, hoặc không có nhãn mác cụ thể về thành phần, độ đạm và ngày sản xuất.
Chính vì vậy, thay vì cố “tiết kiệm” vài chục ngàn đồng cho một chai nước mắm để lâu năm, tốt hơn hết là hãy ưu tiên mua sản phẩm rõ nguồn gốc, có hạn sử dụng rõ ràng và dùng trong thời gian hợp lý.
Lời kết
Nước mắm là linh hồn của bữa cơm Việt, là thứ làm nên cái vị mặn mòi quen thuộc trong từng món ăn. Nhưng dù quý đến mấy, cũng cần biết cách sử dụng và bảo quản đúng để không vô tình biến gia vị thành mối nguy cho sức khỏe. Chỉ cần để ý một chút, bạn hoàn toàn có thể yên tâm mỗi lần nêm nếm – không chỉ ngon mà còn an toàn cho cả gia đình.
