Trong văn hóa dân gian Việt Nam và nhiều nước châu Á, việc kiêng kỵ mèo đen trong đám tang là một tập tục được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Có nhiều câu chuyện rùng rợn kể rằng, nếu mèo đen nhảy qua xác người chết, thi thể đó có thể bật dậy hoặc "quỷ nhập tràng". Vậy thực hư hiện tượng này là như thế nào? Có cơ sở khoa học nào lý giải hay chỉ là truyền thuyết dân gian?
Mèo đen và những điều kiêng kỵ trong văn hóa phương Đông
Từ xưa, mèo đen đã bị gắn với nhiều quan niệm tiêu cực trong văn hóa Á Đông. Người ta cho rằng mèo đen là biểu tượng của điềm xui, ma quỷ và chết chóc. Trong dân gian, hình ảnh con mèo đen gào lên trong đêm được xem như dự báo một tai ương sắp xảy ra, đặc biệt là cái chết trong gia đình.
Trong đám tang, người Việt xưa rất kiêng để mèo đến gần thi thể, nhất là mèo đen. Bởi họ tin rằng, nếu mèo đen nhảy qua xác chết, người chết có thể bật dậy, trở thành “quỷ nhập tràng” – một dạng xác chết bị linh hồn quỷ dữ điều khiển, trông như sống lại nhưng thực chất là tà ma chiếm giữ thân xác.
“Người chết bật dậy khi mèo đen nhảy qua” – Có thật không?
Cho đến nay, không có bằng chứng khoa học nào chứng minh hiện tượng xác chết bật dậy khi mèo đen nhảy qua là có thật. Đây chủ yếu là truyền thuyết dân gian, mang tính chất huyền bí, được truyền miệng để răn dạy, cảnh báo hoặc thể hiện niềm tin tâm linh của cộng đồng.
Tuy nhiên, một số hiện tượng y học có thể giải thích phần nào về việc người chết có thể sống lại, bật dậy.
Co giật sau khi chết (post-mortem spasm): Sau khi chết, cơ thể có thể xuất hiện những cử động nhẹ do phản ứng hóa học trong cơ bắp, dễ khiến người chứng kiến hoảng sợ.
Hiện tượng chết giả (catalepsy): Một số người rơi vào trạng thái hôn mê sâu, nhịp tim và hô hấp giảm đến mức không phát hiện được, bị nhầm là đã chết. Khi có tác động bên ngoài (âm thanh, nhiệt, chuyển động), người đó có thể tỉnh lại, sống dậy.
Mèo mang điện tích dương (+) (cực dương), trong khi người chết thì sẽ mang điện tích âm (-) (cực âm). Vì vậy, khi mèo nhảy qua người đã chết thì sẽ tạo ra một dòng điện rất mạnh, làm bật người chết dậy.
Với tâm lý hoảng loạn, sự mê tín và trí tưởng tượng phong phú, những câu chuyện về xác chết bật dậy do mèo nhảy qua có thể được hình thành và lan truyền.
Tại sao mèo đen bị kiêng kỵ đặc biệt trong tang lễ?
Có nhiều nguyên nhân lý giải vì sao mèo đen nói riêng và mèo nói chung bị kiêng trong đám tang:
1. Gắn với yếu tố tâm linh,âm khí: Theo quan niệm phương Đông, mèo là loài vật thuộc âm tính, nhạy cảm với linh hồn và thế giới bên kia. Người ta tin rằng mèo có thể cảm nhận vong linh hoặc bị “ám” bởi hồn ma. Nếu để mèo đến gần thi thể, có thể gây ra nhiễu loạn về mặt tâm linh.
2. Tránh gây động xác: Người chết được xem là đang "yên nghỉ", mọi tác động đột ngột như tiếng động lớn, ánh sáng mạnh hoặc sự chạm vào của mèo có thể khiến xác chết bị co giật nhẹ do cơ bắp phản ứng, dễ gây hiểu nhầm là sống lại. Đặc biệt là mèo – loài có khả năng nhảy nhót nhanh nhẹn và khó kiểm soát.
3. Tâm lý sợ hãi, truyền miệng lâu đời: Mèo đen có vẻ ngoài bí ẩn, đôi mắt sáng trong bóng tối và tiếng kêu nghe rờn rợn vào ban đêm. Những đặc điểm này khiến chúng trở thành đối tượng gắn với nỗi sợ tâm linh. Sự lặp lại trong các câu chuyện truyền miệng dần hình thành tập tục kiêng kỵ, dù không có bằng chứng thực tế rõ ràng.
Kiêng kỵ mèo đen trong đám tang – Tập tục nên hiểu và tôn trọng
Dù xét dưới góc nhìn khoa học, hiện tượng “xác chết bật dậy vì mèo đen nhảy qua” không có cơ sở, nhưng trong thực tế, việc kiêng mèo đen trong tang lễ vẫn được nhiều người tuân thủ nghiêm ngặt, đặc biệt ở các vùng quê hoặc gia đình theo tín ngưỡng truyền thống.
Đây không chỉ là vấn đề tâm linh mà còn thể hiện sự kính trọng người đã khuất, tránh gây hoang mang trong không khí vốn đã nặng nề của tang lễ. Vì thế, trong đám tang, người ta thường tránh để mèo gần khu vực linh cữu, thậm chí có người còn rải muối, đốt nhang để “trấn mèo”.
