Việc thắp hương trên bàn thờ là một nét đẹp văn hóa tâm linh đã tồn tại từ lâu đời trong đời sống người Việt. Bát hương được xem là nơi giáng ngự của thần, thánh, tổ tiên và cũng là nơi thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu đối với cõi âm. Vì vậy, vào những dịp đặc biệt như ngày rằm, mồng một, lễ Tết hay giỗ chạp, hầu hết các gia đình Việt đều thắp nén hương dâng lên bàn thờ Phật, gia tiên, thần tài hoặc đi lễ đền chùa để cầu mong bình an, may mắn và sức khỏe cho gia đình.
Khói hương khi bay lên được xem như cầu nối giữa cõi trần và cõi linh thiêng, mang theo lời khấn nguyện của người sống gửi đến thần Phật và tổ tiên. Trong kinh Phật có câu kệ nói về ý nghĩa ấy:
Nguyện đem lòng thành kính, Gửi theo đám mây hương, Phảng phất khắp mười phương, Cúng dường ngôi Tam Bảo.
Vậy thời điểm nào trong ngày là thích hợp nhất để thắp hương?
Theo quan niệm dân gian, không có quy định bắt buộc về giờ giấc, nhưng thời điểm được xem là tốt nhất chính là buổi sáng sớm – khoảng từ 6h đến 9h. Đây là lúc khởi đầu ngày mới, không khí trong lành, tâm hồn con người thanh tịnh, và dương khí đang vượng, rất thích hợp để bày tỏ lòng thành và đón nhận năng lượng tích cực.
Tùy vào điều kiện sinh hoạt của từng gia đình, việc thắp hương vào buổi trưa (trước 12h) hoặc chiều tối (trước 19h) cũng đều được chấp nhận, miễn là giữ tâm thành kính. Ngoài ra, bất cứ khi nào bạn muốn cầu nguyện, bày tỏ lòng biết ơn, hay đơn giản là tìm sự bình an trong tâm, đều có thể thắp nén hương để giao hòa cùng thế giới tâm linh.
Tuy nhiên, có hai dịp đặc biệt trong năm cần hoàn thành việc thắp hương trước 12h trưa, đó là rằm tháng 7 và ngày 23 tháng Chạp (lễ cúng ông Công, ông Táo). Theo quan niệm dân gian, sau giờ Ngọ (12h trưa) của ngày rằm tháng 7, “cửa âm dương” sẽ khép lại, linh hồn tổ tiên và vong linh không thể nhận được lễ vật nữa. Tương tự, vào ngày 23 tháng Chạp, ông Táo sẽ rời trần gian để lên Thiên đình, vì vậy gia chủ cần hoàn tất lễ cúng trước 12h để ngài kịp “về chầu trời” đúng giờ.
Những lưu ý quan trọng khi thắp hương
Theo phong tục dân gian, việc thắp hương không chỉ là hành động thể hiện lòng thành kính mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Vì vậy, khi thực hiện, gia chủ cần ghi nhớ một số điều dưới đây để đảm bảo sự trang nghiêm và tránh phạm phải những điều kiêng kỵ:
Nên thắp số lẻ nén hương (1 hoặc 3 nén) vì theo quan niệm, số lẻ thuộc dương, tượng trưng cho sự sinh sôi, hài hòa âm dương, mang lại may mắn và bình an.
Không thắp hương khi đang tức giận, buồn bực hoặc lo lắng, bởi tâm không tịnh thì lời khấn nguyện sẽ thiếu thành tâm, làm giảm ý nghĩa của việc cúng lễ.
Kiểm tra hương trước khi thắp, tránh để hương bị tắt giữa chừng do gió hoặc ẩm, điều này bị coi là không may mắn.
Khi thắp hương, ăn mặc chỉnh tề, gọn gàng, tránh quần áo quá hở hang hoặc màu sắc sặc sỡ để thể hiện sự tôn nghiêm.
Giữ không gian yên tĩnh, không nên cười nói lớn tiếng hay đùa giỡn trước bàn thờ, vì đây là hành động bị xem là thiếu tôn trọng với thần linh và tổ tiên.
Cắm hương thẳng, chắc chắn trong bát hương, tránh cắm nghiêng ngả hoặc lung lay, vì điều đó thể hiện sự thiếu thành kính.
Không tự ý di chuyển bát hương, chỉ nên chạm vào khi cần vệ sinh, lau dọn bàn thờ vào những dịp lễ, Tết hoặc ngày đặc biệt.
Trước khi thắp hương, nên lau dọn bàn thờ sạch sẽ, thay nước và sắp xếp lễ vật đầy đủ, thể hiện lòng thành của gia chủ.
Khi thắp hương, mở cửa sổ hoặc cửa chính, điều này mang ý nghĩa đón nhận sinh khí và mời các bậc tổ tiên, thần linh giáng về chứng giám lòng thành.
Không nên thắp quá nhiều hương, vì khói hương dày đặc không chỉ gây hại cho sức khỏe mà còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ. Sau khi thắp xong, nên quan sát đến khi hương cháy an toàn rồi mới rời đi.
Giữ lòng thành tâm và thực hiện đúng nghi thức sẽ giúp việc thắp hương trở nên ý nghĩa hơn, mang lại bình an và may mắn cho gia đình.
