Trong thế giới bóng đá ẩn chứa nhiều kịch tính, những pha đá phạt luôn là tâm điểm của mọi trận đấu. Một cú sút phạt trực tiếp hiểm hóc có thể xoay chuyển cục diện, mang về bàn thắng quyết định trong gang tấc. Ngược lại, đôi khi chúng ta lại thấy trọng tài giơ tay lên cao, ra hiệu một quả đá phạt nhưng lại không cho phép cầu thủ sút thẳng vào lưới, khiến nhiều người hâm mộ không khỏi thắc mắc. Tại sao có những pha đá phạt được phép sút thẳng, còn những pha khác thì không? Sự khác biệt giữa đá phạt trực tiếp và đá phạt gián tiếp không chỉ là một chi tiết nhỏ trong luật, mà nó còn ảnh hưởng sâu sắc đến chiến thuật, kết quả trận đấu và cảm xúc của hàng triệu người hâm mộ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về hai loại đá phạt cơ bản này, dựa trên Luật Bóng đá của FIFA, cùng những ví dụ thực tế đầy thú vị.
Định nghĩa luật
Theo Luật Bóng đá FIFA mới nhất (2024–2025), cụ thể là Luật 13 – Đá phạt, có hai loại đá phạt chính được áp dụng: đá phạt trực tiếp và đá phạt gián tiếp.
Đá phạt trực tiếp (Direct Free Kick): Là một quả đá phạt mà từ đó, bàn thắng có thể được ghi trực tiếp vào khung thành đối phương mà không cần bóng chạm bất kỳ cầu thủ nào khác. Trọng tài sẽ ra hiệu bằng cách giơ một cánh tay thẳng ngang ra, chỉ về hướng đội được hưởng đá phạt.
Đá phạt gián tiếp (Indirect Free Kick): Là một quả đá phạt mà từ đó, bàn thắng CHỈ có thể được ghi nếu bóng chạm một cầu thủ khác (của bất kỳ đội nào) trước khi đi vào khung thành. Nếu bóng đi thẳng vào lưới mà không chạm ai, bàn thắng sẽ không được công nhận và đội đối phương sẽ được hưởng một quả phát bóng lên. Trọng tài sẽ ra hiệu bằng cách giơ một cánh tay thẳng đứng lên cao và giữ nguyên cho đến khi bóng được đá và chạm một cầu thủ khác, hoặc đi ra ngoài sân.
Luật áp dụng thế nào?
Sự khác biệt cốt lõi giữa đá phạt trực tiếp và gián tiếp nằm ở bản chất của lỗi đã xảy ra, được quy định chi tiết trong Luật 12 – Lỗi và Hành vi sai trái của FIFA.
Khi nào áp dụng đá phạt trực tiếp?
Đá phạt trực tiếp được trao khi một cầu thủ phạm các lỗi sau đây với đối phương một cách bất cẩn, liều lĩnh hoặc dùng sức mạnh quá mức. Đây thường là các lỗi liên quan đến va chạm hoặc cố tình dùng tay chơi bóng:
+Lỗi va chạm:
Đá hoặc cố gắng đá đối phương.
Ngáng chân hoặc cố gắng ngáng chân đối phương.
Nhảy vào người đối phương.
Húc đối phương.
Đấm hoặc cố gắng đấm đối phương.
Xô đẩy đối phương.
Kéo đối phương.
Giữ đối phương.
+Lỗi dùng tay chơi bóng (Handball):
Cố tình dùng tay hoặc cánh tay chạm bóng (trừ thủ môn trong vòng cấm của mình).
+Các lỗi khác:
Nhổ nước bọt vào bất kỳ người nào.
Ném đồ vật vào bóng hoặc đối phương/quan chức trận đấu, hoặc dùng vật thể cầm trên tay để chạm bóng.
Lưu ý quan trọng: Nếu bất kỳ lỗi nào trong số này xảy ra trong vòng cấm địa của đội phạm lỗi, quả phạt trực tiếp sẽ được thay thế bằng một quả phạt đền (penalty kick).
Khi nào áp dụng Đá phạt gián tiếp?
Đá phạt gián tiếp được trao khi một cầu thủ phạm các lỗi ít nghiêm trọng hơn, thường là các lỗi kỹ thuật, lỗi phi thể thao nhưng không liên quan đến va chạm mạnh:
Lỗi của cầu thủ (ngoài thủ môn):
Chơi bóng nguy hiểm (ví dụ: giơ chân quá cao, đá cắt kéo gần đầu đối phương mà không chạm bóng).
Cản trở đối phương di chuyển mà không có va chạm (Blocking a player’s path).
Gây cản trở việc phát bóng lên của thủ môn.
Phản đối, sử dụng ngôn ngữ hoặc hành vi xúc phạm, hoặc phạm một số lỗi có thẻ vàng/thẻ đỏ khác khi bóng không trong cuộc chơi hoặc không liên quan đến va chạm.
Việt vị: Khi một cầu thủ ở vị trí việt vị và tham gia vào pha bóng theo quy định của luật.
Lỗi của thủ môn trong vòng cấm của mình:
Giữ bóng trong tay quá 6 giây trước khi thả bóng.
Chạm bóng lần thứ hai bằng tay sau khi đã thả ra mà bóng chưa chạm cầu thủ khác.
Nhận bóng trực tiếp từ đường chuyền về bằng chân của đồng đội (backpass) và dùng tay bắt.
Nhận bóng trực tiếp từ quả ném biên của đồng đội và dùng tay bắt.
Ví dụ lịch sử nổi bật
Để minh họa rõ hơn, chúng ta hãy nhìn vào một số ví dụ nổi bật từ các trận đấu lớn:
Đá phạt trực tiếp (Direct Free Kick):
Khi nhắc đến đá phạt trực tiếp, không ai có thể bỏ qua những siêu phẩm của Lionel Messi hay Cristiano Ronaldo. Ví dụ, trong trận đấu bán kết Champions League mùa giải 2018/2019 giữa Barcelona và Liverpool, Lionel Messi đã thực hiện một cú sút phạt trực tiếp đẳng cấp thế giới từ cự ly khoảng 30 mét.
Cú sút phạt căng như kẻ chỉ, bóng lượn qua hàng rào phòng ngự của Liverpool và ghim thẳng vào góc "chữ A", không cho thủ môn Alisson Becker bất kỳ cơ hội nào cản phá. Bàn thắng này được ghi trực tiếp mà không cần chạm ai, minh chứng rõ ràng cho một quả đá phạt trực tiếp.
Đá phạt gián tiếp (Indirect Free Kick):
Một tình huống đá phạt gián tiếp thường gây tranh cãi và được nhiều người nhắc đến là khi thủ môn bắt bóng từ đường chuyền về bằng chân của đồng đội. Điển hình như tại Giải Ngoại hạng Anh, trong trận đấu giữa Arsenal và West Ham United (ngày 21/04/2007), thủ môn Robert Green của West Ham đã nhận một đường chuyền về bằng chân của đồng đội và dùng tay bắt bóng trong vòng cấm.
Đây là một lỗi gián tiếp của thủ môn. Trọng tài đã cho Arsenal hưởng quả đá phạt gián tiếp bên trong vòng cấm địa của West Ham. Mặc dù không thể sút thẳng, Arsenal đã tạo ra một tình huống nguy hiểm khi Thierry Henry chuyền bóng nhẹ cho Cesc Fàbregas dứt điểm, nhưng cú sút đã bị chặn lại bởi hàng rào của West Ham. Tình huống này cho thấy tầm quan trọng của việc hiểu rõ luật đá phạt gián tiếp.
Sai lầm thường gặp
Không ít người hâm mộ và thậm chí cả một số cầu thủ cũng có những nhầm lẫn nhất định về hai loại đá phạt này:
Nhầm lẫn lớn nhất: Là nghĩ rằng có thể ghi bàn trực tiếp từ một quả đá phạt gián tiếp. Đây là sai lầm cơ bản. Nếu bóng đi thẳng vào lưới từ đá phạt gián tiếp mà không chạm bất kỳ cầu thủ nào khác (kể cả hàng rào hay thủ môn), bàn thắng sẽ bị từ chối, và đối phương được hưởng quả phát bóng lên.
Lẫn lộn các loại lỗi: Nhiều người vẫn không phân biệt được rõ ràng lỗi nào dẫn đến đá phạt trực tiếp và lỗi nào dẫn đến đá phạt gián tiếp. Ví dụ, hành vi cản trở đối phương mà không có va chạm vật lý (như đứng chắn đường chạy) là đá phạt gián tiếp, nhưng nếu có va chạm (như xô đẩy, kéo áo), nó sẽ trở thành đá phạt trực tiếp (hoặc phạt đền nếu trong vòng cấm).
Bỏ qua tín hiệu của trọng tài: Một số người không chú ý đến tín hiệu bằng tay của trọng tài. Cánh tay giơ ngang là đá phạt trực tiếp, còn cánh tay giơ thẳng đứng lên cao và giữ nguyên là đá phạt gián tiếp. Việc bỏ qua tín hiệu này có thể dẫn đến những quyết định sai lầm trên sân.
FAQ – Câu hỏi phổ biến
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về đá phạt trực tiếp và gián tiếp:
Q1: Thủ môn có thể ghi bàn từ đá phạt trực tiếp không?
A1: Có. Nếu thủ môn thực hiện một quả đá phạt trực tiếp (ví dụ từ sân nhà của mình hoặc sân đối phương) và bóng đi thẳng vào lưới đối phương, bàn thắng sẽ được công nhận. Điều này rất hiếm nhưng hoàn toàn hợp lệ theo luật.
Q2: Điều gì xảy ra nếu trọng tài quên ra hiệu đá phạt gián tiếp?
A2: Theo luật, trọng tài phải giữ cánh tay giơ cao cho đá phạt gián tiếp cho đến khi bóng được đá và chạm một cầu thủ khác, hoặc đi ra ngoài sân. Nếu trọng tài quên ra hiệu, và bóng đi thẳng vào lưới mà không chạm ai, bàn thắng vẫn không được công nhận vì bản chất của lỗi đã quyết định đó là đá phạt gián tiếp. Tình huống này có thể gây tranh cãi nhưng luật pháp vẫn là cơ sở.
Q3: Có giới hạn về khoảng cách để thực hiện đá phạt không?
A3: Không có giới hạn về khoảng cách tối thiểu từ vị trí xảy ra lỗi đến khung thành. Đá phạt được thực hiện tại chính vị trí lỗi xảy ra (trừ một số trường hợp đặc biệt như lỗi việt vị, lỗi trong vòng cấm). Tuy nhiên, đối với đá phạt trong vòng cấm của đội phạm lỗi, hàng rào đối phương phải đứng cách bóng ít nhất 9.15m (10 yards).
Kết luận + Gợi mở bài liên quan
Tóm lại, sự khác biệt giữa đá phạt trực tiếp và đá phạt gián tiếp là một khía cạnh cơ bản nhưng cực kỳ quan trọng của luật bóng đá, ảnh hưởng trực tiếp đến diễn biến và kết quả trận đấu. Việc hiểu rõ loại lỗi nào dẫn đến từng loại phạt, cùng với tín hiệu của trọng tài, sẽ giúp bạn thưởng thức các trận đấu một cách trọn vẹn và sâu sắc hơn. Để tiếp tục khám phá thế giới luật bóng đá đầy thú vị, đừng bỏ lỡ các bài viết về "Phạm lỗi trong bóng đá: Các lỗi phổ biến và mức phạt tương ứng", "Luật thay người trong bóng đá: Tối đa bao nhiêu, có được đổi lại không" hay "Chỉ số xG là gì - Vũ khí bí mật của các HLV bóng đá hiện đại" để có cái nhìn toàn diện hơn nhé!
