Chị Lý Thị Loanh tâm huyết với nghề thuốc nam gia truyền của dân tộc

Độc đáo nghề thuốc nam Ba vì

Ba Vì là một xã miền núi nằm trên triền núi thuộc huyện Ba Vì với dân số chiếm 98% là người đồng bào dân tộc Dao. Theo người dân nơi đây, vì ở vùng rừng núi nên từ xưa, người dân đã biết tìm đến các cây thuốc trong rừng để chữa bệnh. 

Với kinh nghiệm lâu năm, người dân ở đây rất giỏi bắt bệnh bốc thuốc, giúp người bệnh tai qua nạn khỏi. Hầu hết người dân nới đây được kế thừa rất nhiều bài thuốc từ bố mẹ, đặc biệt là bài thuốc đau chữa đau nhức xương khớp ngày càng được nhiều người ở khắp mọi nơi biết đến, người gần thì đến người xa thì gửi theo bưu điện hay xe ô tô, người nọ mách người kia. Nguồn dược liệu là các loại cây mọc tự nhiên trên rừng xanh hoặc dân bản trực tiếp trồng và thu hái. Cái nào cần sao thì sao, cái nào cần phơi khô thì phơi khô tự nhiên chứ không cần ngâm, tẩm bất kỳ chất bảo quản nào. Dược liệu sau khi được thu hái về sẽ được băm chặt. Sau đó, dược liệu sẽ được rửa sạch và phơi khô nhưng vẫn hoàn toàn đảm bảo được công dụng. Sau công đoạn này, thuốc sẽ được lưu giữ đóng gói một cách cẩn thận.

Nghề thuốc của người Dao Ba Vì được bồi đắp theo thời gian, thế hệ trước trực tiếp truyền thụ, hướng dẫn, chỉ bảo truyền thụ lại cho thế hệ sau. Những tinh hoa, kinh nghiệm làm nghề vì thế vừa kế thừa tri thức cổ truyền của dân tộc, vừa tích lũy bí quyết gia truyền của chính dòng tộc, gia đình.

Ban đầu người Dao làm thuốc để tự chữa bệnh cho mình và các thành viên trong gia đình. Sau đó là giúp những người bà con láng giềng. Bài thuốc của người Dao chú trọng việc phòng bệnh. Các bài thuốc chữa bệnh theo bốn nguyên tắc là: trị bệnh, khỏi bệnh, chống tái phát và tiệt nọc bệnh. Vậy nên trong kho tàng có nhiều bài thuốc bồi bổ, nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Đặc biệt là cho trẻ nhỏ, người già và phụ nữ sau sinh. Trong các gia đình, ông bà, cha mẹ thường là người hàng ngày lên rừng tìm hái thảo dược. Con cháu được phân công sơ chế như phơi, sao vàng rồi sắc lấy nước làm thuốc. Từ đó dần nhận biết và phân biệt các loại thảo dược, công dụng cũng như cách chế biến.

Ngày xưa, để tiêu thụ sản phẩm, cứ mỗi khi làm xong một mẻ thuốc, những người Dao xã Ba Vì lại lăn lộn trên những nẻo đường để bán thuốc kiếm kế sinh nhai. Không có tiền đi xe thì họ cuốc bộ, dấu chân của những người đàn bà Dao theo thời gian trải dài từ Hải Phòng tới Nam Định, từ Cao Bằng đến Hưng Yên, Hòa Bình... có người vào tận Nghệ An để chào hàng. Không có thương hiệu, họ cứ lang thang bán thuốc như thế từ năm này qua năm khác với bao gian truân, cơ cực.

Mấy năm trở lại đây, với sự phát triển của công nghệ, thế hệ những người trẻ của các gia đình nối nghiệp ông cha đã sử dụng mạng xã hội như facebook, zalo để quảng bá giới thiệu nét đẹp tinh hoa làng nghề. Với thương hiệu tập thể được khẳng định qua thời gian, nhiều khách hàng ở xa biết tiếng đã đặt hàng qua mạng, bà con đóng gói, chuyển xe khách đến tận tay người tiêu dùng.

Lưu giữ và phát triển tinh hoa làng nghề

Sinh ra trong gia đình có truyền thống bốc thuốc chữa bệnh, Lý Thị Loanh may mắn được các bậc tiền bối truyền lại nghề. Vốn gắn bó với nghề thuốc từ bé, bản thân chị Loanh nhận thấy những bài thuốc của người Dao rất độc đáo, nếu chỉ gói gọn chữa bệnh cho người dân trong vùng thì thật tiếc. Có lẽ vậy, chị Loanh đã nung nấu ý tưởng đưa bài thuốc của gia đình mình đến được với nhiều người bệnh hơn. Để đưa ý tưởng thành hiện thực, chị Loanh đã theo học lớp YHCT Tuệ Tĩnh tại Hà Nội để nâng cao tay nghề chữa bệnh. Hơn 10 năm chính thức hành nghề khám chữa bệnh, chị Loanh không ngừng học tập nâng cao tay nghề. 

Theo chị, để chữa bệnh được tốt còn phụ thuộc vào kinh nghiệm của mỗi gia đình, của từng thầy lang. Khi dẫn các con, cháu đi rừng lấy thuốc, các bà, các mẹ thường chỉ cách nhận biết và nói luôn công dụng của cây thuốc đó để con cháu nắm vững các vị thuốc và công dụng của nó - như cây cốt khí chữa bệnh đau lưng, cây đu đủ rừng chữa bệnh đau đầu… Sau khi đi lấy thuốc về, các bà, các mẹ lại hướng dẫn cách làm thuốc, làm hết loại này đến loại khác.

Hiện tại chị Loanh sở hữu một kho thuốc khổng lồ tại gia đình. Ngoài ra để bổ sung nguồn dược liệu, hàng ngày chị vẫn đi rừng tìm kiếm cây thuốc và thu mua lại của các hộ dân xung quanh. Không chỉ sở hữu kho thuốc quý, chị Loanh có rất nhiều bài thuốc nam độc đáo giúp điều trị hiệu quả nhiều căn bệnh về xương khớp, dạ dày, viêm xoang, bệnh gout, tiểu đường, trĩ, bệnh phụ khoa… những bệnh mà xưa nay người ta vẫn cho rằng đã mắc là phải sống chung với nó suốt đời.

Không chỉ kế thừa những phương thức quý và tinh hoa trong nghề trị bệnh cứu người gia truyền của tổ tiên bao đời nay, chị Loanh không ngừng tìm tòi các bài thuốc hay, học tập kinh nghiệm chữa bệnh của các thầy thuốc lão làng. Với phương châm chữa bệnh lấy Y Đức làm đâu, chữa cho bệnh nhân như người nhà, những bài thuốc của chị Loanh đã mang lại cuộc sống mới cho nhiều bệnh nhân.