Chủ tịch FIFA Gianni Infantino đã tuyên bố chiến thắng của Al Hilal trước Manchester City tại vòng 16 FIFA Club World Cup là bình minh của một kỷ nguyên mới. Dù đội bóng của Simone Inzaghi sau đó đã bị loại ở vòng tiếp theo bởi Fluminense của Brazil, nhưng việc đánh bại câu lạc bộ đã giành sáu trong tám chức vô địch Premier League gần nhất và UEFA Champions League 2023 vẫn là một khoảnh khắc quan trọng trong nỗ lực của Saudi Arabia nhằm trở thành một cường quốc bóng đá toàn cầu.
Nhiệm vụ này đã được đẩy mạnh đáng kể hai năm trước khi Quỹ Đầu tư Công (PIF) mua lại 75% cổ phần của bốn câu lạc bộ lớn nhất nước – Al Hilal, Al Ittihad, Al Nassr và Al Ahli. Ngoài ra, cũng có sự tư nhân hóa các câu lạc bộ khác bởi các công ty do nhà nước hậu thuẫn.
Đơn cử, Al Qadsia được mua lại bởi tập đoàn dầu mỏ Aramco, dự án thành phố mới Neom mua lại Al Suqoor và đổi tên theo chính mình, Cơ quan Phát triển Cổng Diriyah kiểm soát Al Diriyah và Ủy ban Hoàng gia Al Ula đầu tư vào đội bóng cùng tên.
Cho đến năm 2023, toàn bộ giải đấu thuộc sở hữu của Bộ Thể thao quốc gia, chỉ một vài câu lạc bộ được hưởng lợi từ các nhà tài trợ giàu có bên cạnh đó.
Hình thức đầu tư mới này rõ ràng đã mang lại tiến bộ. Màn trình diễn của Al Hilal tại Hoa Kỳ vào mùa hè này, nơi họ hòa Real Madrid (1-1), hòa Red Bull Salzburg của Áo (0-0) và đánh bại Pachuca của Mexico (2-0), đã gây ấn tượng trong mắt một số người.
Tuy nhiên, với bốn năm nữa cho đến Club World Cup tiếp theo, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để Saudi Pro League đảm bảo các đội của mình tiếp tục cải thiện khi họ sẽ không đối đầu với các đối thủ châu Âu trong các trận đấu cạnh tranh trong thời gian đó?
1 - Chiến lược tư nhân hóa
Tư nhân hóa sâu rộng hơn dường như là câu trả lời – mở cửa giải đấu cho đầu tư nước ngoài để giúp nó cạnh tranh với các giải đấu hàng đầu của các quốc gia châu Âu. Theo các nguồn tin thân cận, một thỏa thuận đang trong quá trình xác nhận để công ty nước ngoài đầu tiên sở hữu một câu lạc bộ Saudi Pro League. Đây sẽ là một bước thay đổi lớn.
Làn sóng tư nhân hóa thứ hai bắt đầu vào năm ngoái, khi sáu câu lạc bộ được đưa ra đấu thầu. Al Okhdood, Al Orobah và Al Kholood từ SPL cùng Al Zulfi, Al Nahda và Al Ansar từ các giải đấu hạng thấp hơn đã được đưa ra, trong một nỗ lực nhằm cải thiện chiều sâu của bóng đá Saudi.
Các chủ sở hữu mới của tất cả sáu đội dự kiến sẽ được công bố trong những tuần tới, và mục tiêu là có đại đa số trong số 18 đội của Pro League thuộc sở hữu tư nhân trong những năm tới. SPL không muốn một giải đấu hàng đầu với sự phân hóa giàu nghèo, nơi chỉ một vài đội có thể cạnh tranh các danh hiệu.
Ưu tiên của SPL hiện nay là tạo ra một mô hình bền vững. Không giống như các nước láng giềng vùng Vịnh như Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, những nước ưu tiên cơ sở hạ tầng, bóng đá Saudi từ lâu đã chạy theo những cái tên "hot" hơn là nền tảng vững chắc.
Các cầu thủ của giải đấu có độ tuổi trung bình chỉ dưới 30, thời gian tại vị trung bình của một huấn luyện viên là khoảng sáu tháng và nhiều câu lạc bộ nợ nần chồng chất. Sau khi phụ thuộc vào tiền từ Bộ Thể thao, đã có sự nhận thức rằng các câu lạc bộ phải học cách tự đứng vững trên đôi chân của mình.
2 - Thu hút siêu sao
Để trao quyền cho SPL, cựu Giám đốc kỹ thuật của Chelsea và Monaco, Michael Emenalo, đã được bổ nhiệm làm Giám đốc bóng đá đầu tiên của giải đấu. Trước khi ông đến, một số câu lạc bộ Saudi cảm thấy họ bị các siêu cò lợi dụng.
Emenalo và đội ngũ kỹ thuật của ông hiện hoạt động như một điểm kiểm soát chung cho toàn giải đấu. Thông qua trung tâm xuất sắc mua sắm cầu thủ (PACE), họ cung cấp kiến thức trinh sát mà các câu lạc bộ có thể tận dụng, cũng như dịch vụ hỗ trợ cho các bản hợp đồng mới của giải đấu để đảm bảo họ có mọi thứ cần thiết, vì nhiều đội không có chương trình liên lạc viên cầu thủ tương tự.
Những cải tiến đó là một phần động lực đằng sau đợt ký kết những cái tên lớn ban đầu của giải đấu vào năm 2023. Đúng vậy, việc Cristiano Ronaldo gia nhập Al Nassr vào tháng 1 năm 2023 và tiền đạo Karim Benzema của Real Madrid đến Al Ittihad năm tháng sau đã nâng cao hồ sơ của SPL.
Một bước đi lớn khác đã được công bố trong tuần này, khi SPL chính thức đảm nhận giám sát tài chính của các câu lạc bộ. Bộ Thể thao đã chuyển giao quyền lực từ ủy ban bền vững tài chính sang một cơ quan mới nằm trong cấu trúc giải đấu.
SPL cho biết nhóm ra quyết định này – bao gồm các đại diện từ Bộ, Liên đoàn Bóng đá Saudi Arabia và giải đấu, cùng với các thành viên độc lập – được thiết kế để cải thiện quản trị tài chính, hợp lý hóa các quy trình quản lý và tăng cường kỷ luật thể chế.
3 - Vươn tầm quốc tế
Mặc dù có sự tư nhân hóa dần dần của giải đấu, nhưng chưa có một mạng lưới đa câu lạc bộ thuộc sở hữu của Saudi được thành lập để tận dụng một nhóm cầu thủ trên khắp các lục địa. "Lý do nó chưa xảy ra là, về cơ bản, người Saudi không muốn chi tiền ở nước ngoài", Simon Chadwick, giáo sư về thể thao Afro-Eurasian tại Emlyon Business School của Pháp, chia sẻ.
"Họ muốn chi tiền ở trong nước và tạo ra, phát triển tài sản thể thao thu hút đầu tư nước ngoài. Hãy nhớ rằng, Premier League tạo ra khoảng 8 tỷ bảng Anh cho nền kinh tế Anh và duy trì khoảng 103.000 việc làm. Đây là điều mà Saudi Arabia đang hướng tới – đầu tư, nhà tài trợ, đài truyền hình, khách du lịch."
4 - Thách thức và tham vọng
Tuy nhiên, có một sự căng thẳng trong việc nâng cao trình độ của giải đấu trong nước mà không làm giảm hoàn toàn sự hiện diện của các cầu thủ bản địa. Vào tháng 12 năm 2023, số lượng cầu thủ nước ngoài được phép đăng ký trong đội hình 25 người của một đội đã tăng từ tám lên 10. Hai trong số đó phải dưới 20 tuổi vào thời điểm ký hợp đồng, với tám trong số 10 được phép có mặt trong bất kỳ đội hình ngày thi đấu nào. Trước năm 2017, giới hạn là bốn cầu thủ.
Sự tham gia của Al Hilal tại Club World Cup đã làm nổi bật điều này có thể là một điểm khó khăn trong những năm tới, vì không bị hạn chế bởi hạn ngạch, một số cầu thủ Saudi đã mất vị trí chính thức của họ để nhường chỗ cho cầu thủ nước ngoài.
Rõ ràng sẽ có những giới hạn đối với quỹ đạo đi lên của SPL nếu các đội hàng đầu của họ chỉ đối mặt với các đối thủ châu Âu bốn năm một lần. Một số nhà lãnh đạo trong bóng đá Saudi đã nói về khả năng các câu lạc bộ của họ chơi ở UEFA Champions League nhưng điều đó dường như khó xảy ra do mục tiêu của quốc gia là giúp phát triển bóng đá châu Á.
Cũng có những gợi ý về một "siêu giải đấu" khu vực liên quan đến Saudi Arabia, Qatar và UAE, để giúp cải thiện chiều sâu cạnh tranh, nhưng điều đó dường như không thể xảy ra khi SPL đang phát triển với tốc độ nhanh chóng và sở hữu lượng người hâm mộ ngày càng lớn.
5 - Tác động toàn cầu
Vậy, những mục tiêu tổng thể của Saudi Arabia đằng sau khoản đầu tư vào bóng đá này là gì? Liệu SPL, khoản đầu tư vào Club World Cup, việc tiếp quản Newcastle có phải hoàn toàn là các động thái nhằm tạo nên quyền lực mềm?
Saudi Arabia cũng đang đối mặt với vấn đề béo phì đáng kể và một phần của quá trình tư duy đằng sau Tầm nhìn 2030 không chỉ là đầu tư vào các môn thể thao đại chúng mà còn mang các sự kiện lớn về nước với hy vọng nhiều công dân Saudi sẽ được truyền cảm hứng để tham gia.
