Vì sao các cụ dặn: "Ăn tránh ba, đũa tránh năm"?

Người xưa dặn dò con cháu: "Ăn tránh ba, đũa tránh năm". Tuy vậy, không phải ai cũng biết hết ý nghĩa của câu nói này.

Câu nói "ăn tránh ba, đũa tránh năm, tiệc tránh sáu" phản ánh những quy tắc phong thủy và cách ứng xử tinh tế trong đời sống xưa, giúp mọi người duy trì hòa khí và tránh những điều không may mắn. Theo quan niệm dân gian, số ba, năm, sáu mang những ý nghĩa đặc biệt: ba người cùng ăn dễ xảy ra tranh cãi, năm đũa thì dễ lộn xộn, và sáu người trong tiệc có thể gây ra mất hòa khí.

Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện đại, các quy tắc này dần mất đi tính ràng buộc và không còn phổ biến, vì xã hội ngày nay tập trung hơn vào sự tiện lợi và thoải mái. Tuy vậy, tìm hiểu những ý nghĩa sâu xa của chúng vẫn mang lại góc nhìn thú vị về văn hóa và truyền thống ứng xử.

Đầu tiên, ăn tránh ba món

Đầu tiên, "ăn tránh ba món" là một quy tắc trong văn hóa xưa. Khi ăn cùng gia đình, nếu chỉ có hai món mặn và một món canh thì không có gì phải bàn. Nhưng khi đãi tiệc, người xưa quan niệm việc chỉ dọn ba món là không đúng lễ nghi.

Lý do đầu tiên là theo quan niệm dân gian, từ "tam" (ba) đồng âm với "tán" (tan rã), mang ý nghĩa về sự chia ly, không phù hợp với không khí gắn kết của một buổi tiệc. Thêm nữa, ba món thường chỉ được bày trên mâm lễ hoặc mâm cúng, nên nếu dùng ba món để đãi khách có thể bị xem là thiếu tôn trọng. Người xưa cũng coi trọng số chẵn trong các dịp đặc biệt, bởi số lẻ thường mang nghĩa thiếu hụt hoặc chế giễu.

Thứ hai, đũa tránh năm

Tiếp theo, "đũa tránh năm" là một quy tắc về việc sắp xếp đũa sao cho đúng chuẩn. Người xưa tin rằng chuẩn bị đũa phải đầy đủ và tương xứng. Nếu đôi đũa có độ dài khác nhau, ví dụ một chiếc dài ba phần và một chiếc ngắn hai phần, tổng lại thành năm, dễ gợi lên điều không may. Hơn nữa, đũa có đầu tròn đuôi vuông, tượng trưng cho trời tròn đất vuông, và có chiều dài đúng chuẩn theo thước đo cổ là 7 tấc 6, mang ý nghĩa "thất tình lục dục," biểu trưng cho cảm xúc và ham muốn của con người.

Một số quy tắc khác khi dùng đũa như không gõ đũa vào bát, không cắm ngược đũa vào bát cơm, và không đâm đũa vào người đều là những điều cần lưu ý để thể hiện sự tôn kính với người khác trong bữa ăn.

Thứ ba, "tiệc tránh sáu"

Trong văn hóa cổ xưa, bàn ghế thường có hình tròn, bầu dục, hoặc bàn Bát Quái tám cạnh. Người xưa quan niệm rằng, kiểu bàn này không phù hợp khi sắp xếp sáu người ngồi, bởi sẽ tạo ra hình dáng giống một con rùa với phần đầu, đuôi và bốn chân nhìn từ xa, mà hình ảnh con rùa lại ít khi được gắn với ý nghĩa tích cực.

Ngoài ra, theo âm Hán cổ, số sáu đọc là “lục,” đồng âm với “lạc” mang nghĩa suy sụp, mất mát. Thêm vào đó, việc sắp xếp sáu người ngồi quanh bàn gợi lên sự rơi rụng, không may mắn. Những quan niệm này nhằm tránh bố trí bất tiện, tránh lãng phí không gian bàn tiệc và giữ gìn hài hòa trong bữa ăn.