Lời dạy của cổ nhân "Chọn vợ không chọn gái ngẩng đầu, lấy chồng không lấy trai cúi mặt" có ý răn dạy con người cách chọn chồng, chọn vợ sao cho đúng đắn nhất.
"Chọn vợ không chọn gái ngẩng đầu"
Câu nói "gái ngẩng đầu" ám chỉ những người phụ nữ kiêu ngạo, thiếu hiểu biết về đạo lý, không biết cách cư xử đúng mực. Họ thường thể hiện tính cách mạnh mẽ, cố chấp và làm cho người khác cảm thấy áp lực. Khi kết hôn, những người phụ nữ này rất khó duy trì sự dịu dàng, khiêm nhường, và lễ phép — những phẩm hạnh mà người phụ nữ cần có trong gia đình truyền thống.
Nếu người vợ quá tự cao, thích chèn ép chồng, gia đình đó sẽ khó có được sự hòa thuận, và đôi khi gây ra tình trạng “âm thịnh dương suy,” khiến người chồng yếu đuối và không còn quyền lực. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến con cái, làm cho việc dạy dỗ chúng trở nên khó khăn hơn.
Do đó, một người phụ nữ, dù có tài giỏi hay xuất thân cao quý đến đâu, vẫn cần phải hiểu giá trị của sự khiêm nhường và tránh thái độ kiêu ngạo. Người xưa ví von rằng "Nhà có vợ hiền như quốc gia có tể tướng tài đức", nhấn mạnh sự quan trọng của một người vợ có đức hạnh trong gia đình.
"Lấy chồng không lấy trai cúi mặt"
Trong xã hội cổ đại cũng như hiện đại, đàn ông luôn là trụ cột của gia đình, mang trong mình trách nhiệm lớn lao cả về vật chất lẫn tinh thần. Họ là người kiếm kế sinh nhai và là điểm tựa cho gia đình, đồng thời là hình mẫu để con cái noi theo trong việc học hỏi đạo lý đối nhân xử thế và gánh vác trách nhiệm xã hội.
Câu nói "trai cúi mặt" ám chỉ những người đàn ông thiếu chí khí, nhút nhát, và thiếu trách nhiệm. Một người đàn ông như vậy sẽ không thể hoàn thành công việc, và cũng không thể là trụ cột vững vàng cho gia đình. Đàn ông phải có sự quyết đoán, chính kiến, và khả năng dẫn dắt gia đình đi đến thành công. Người xưa khuyên phụ nữ không nên chọn những người đàn ông tự ti, thiếu tự tin, lười biếng và thiếu quyết đoán, vì họ sẽ không thể trở thành người mà phụ nữ có thể dựa vào suốt đời.
Một người đàn ông tốt sẽ là tấm gương sáng cho con cái, là người khiến vợ yên tâm và gia đình vững mạnh. Một người đàn ông giỏi là người được mọi người kính trọng và nể phục.